Menu Gaelige

Campa Géibhinn Frongoch

Tar éis Éirí Amach na Cásca, 1916, cuireadh 1,800 Éireannach i ngéibheann sa sean drioglann ag Frongoch, in aice le Bala. Ina measc bhí Mícheál Ó Coileáin. Tá áit ar leith ag Frongoch sa stair na h-oileáin seo ach is beag an aird a bhí air go dtí le fíorghairid.

D’éirigh an campa ina láthair oiliúna chun eagrú in aghaidh riail na Breataine i nÉirinn. Theagasc ceannairí cumasacha beartaíocht na cogadh eadarnaíoch. Tugadh ‘ollscoil na réabhlóide’ ar an campa. Campa le haghaidh Gearmánaigh a bhí ann ar dtús, ach tar éis Éirí Amach na Cásca i mBaile Átha Cliath i 1916 bogadh na Gearmánaigh as agus bogadh 1,800 Éireannach isteach.

Chomh maith le Micheál Ó Coileáin, bhí príosúnaigh cogaidh eile mar Risteárd Ó Maolchatha, Dick McKee, Tomás Mac Curtain, Traolach Mac Suibhne, Seán T. Ó Ceallaigh, Oscar Traynor, Joe Clarke, Seán Russell, Tom Derrig, Dónall Ó Buachalla, Seán Hales, Dr James Ryan, Brian O’Higgins agus Séamus Robinson.

Bhí coinníollacha ag Frongoch go dona: foirgnimh an fhuar agus ar snámh le francaigh.

Deis iontach a bhí sa campa le haghaidh traenáil agus gréasán a dhéanamh do na poblachtaigh.Go dtí sin bhí siad ina mball den grúpaí beaga rúnmhar ar fud na tíre. Nuair a scaoileadh saor iad i 1916, d’fhill na príosúnaigh abhaile agus cruthaigh siad an IRA. Bhí rath ar a bhfeachtas míleata agus gheall rialtas na Breataine Éire a fhágáil.

Tá Breatnais an láidir sa ceantar Frongoch – cosúil le Gaeltacht in Éirinn agus bhí idir baol agus naimhdeas do na príosúnaigh. Deirtear go rinne príosúnaigh áirithe, ina measc Mícheál Ó Coileáin, iarracht Breatnais a fhoghlaim agus iad i bhfrongoch.

Tá Ysgol Bro Tryweryn, scoil shóisearach, ina sheasamh ar suíomh an campa anois. Tá leacht cuimhneachán ann, i nGaeilge, Breatnais agus Béarla.